برای همه ما اتفاق افتاده که پوست موزی که روز قبل از فروشگاه گرفتیم، شروع به قهوه‌ای شدن کند یا سبزیجاتی که چند روزی است در کشوی یخچال به حال خود مانده‌اند، شروع به پلاسیدگی کند. شاید خیلی عجیب نیست که به راحتی این میوه‌ها و سبزیجات پوسیده را به سمت سطل زباله سرازیر کنیم و از شرشان خلاص شویم، بدون این که به آن بیندیشیم.
این اتفاق در کشورها و خانواده‌هایی که از امنیت غذایی خوبی برخودارند یعنی به غذاهای مختلف دسترسی دارند و به راحتی می‌توانند آن را خریداری کرده و در برنامه غذایی خود بگنجانند، شاید خیلی مهم و حتی نیازمند اندکی تأمل و تفکر هم نباشد، اما در بسیاری از نقاط این سیاره آبی و حتی در شهرها و روستاهای کشور عزیزمان، ایران، خانواده‌ها و افرادی هستند که همین غذای دور ریخته شده می‌تواند جانشان را از مرگ ناشی از بی‌غذایی و گرسنگی نجات دهد!
منظور از ضایعات غذایی، خوراکی‌هایی است که به هر دلیل ـ سهل انگاری، نداشتن دانش یا تجهیزات لازم ـ دور ریخته می‌شود. این ضایعات می‌تواند در هر مرحله‌ای از تولید غذا، حمل و نقل، نگهداری، خرده فروشی و تا زمانی باشد که به سفره غذای ما می‌رسد.
چرا ضایعات غذایی یا غذاهای دور ریخته شده مهم هستند؟
ضایعات غذایی، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و بهداشتی بسیاری دارند؛
بین 33 تا 50 درصد غذای تولید شده در سراسر جهان، هیچوقت خورده نمی‌شود و به سمت سطل‌های زباله سرازیر می‌شود. طبق برآوردها، 14 درصد از غذای جهان بین مرحله برداشت از مزرعه و خرده فروشی و 17 درصد در سطح خرده فروشی و مصرف ـ خرده فروشی (2 درصد)، خانوارها (11 درصد) و خدمات غذایی مانند رستوران‌ها، هتل‌ها و سایر اماکن سرو غذا (5 درصد)) هدر می‌روند.
فارغ از این که تولید این حجم زباله، فشار زیادی به مدیریت، نیروها و تأسیسات و خدمات شهری برای دفع زباله وارد می‌کند، نشان دهنده یک زیان اقتصادی بسیار بزرگ است. با هدر دادن این حجم غذا، منابع طبیعی و انسانی را که برای رشد، تولید، پردازش و انتقال آن غذا استفاده شده را نیز هدر می‌دهیم. هزینه این هدررفت در کل دنیا مبلغی بالغ بر 1 میلیارد دلار است که تقریباً معادل هدر رفتن 1760 دلار در سال برای یک خانواده چهار نفره است.
از سوی دیگر، در حال حاضر بیش از 800 میلیون نفر در سراسر دنیا گرسنه هستند، یعنی در طول شبانه روز غذای کافی برای سیر شدن ندارند. بر اساس مجموع آمارهای سازمان‌های غذا و کشاورزی (FAO)، برنامه جهانی غذا (WFP)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و یونیسف (UNICEF) و صندوق بین المللی توسعه کشاورزی (IFAD)، در سال‌های 2019 تا 2021، 5/2 تا 9/4 درصد ایرانیان گرسنه هستند و طبق آمارهای همین سازمان‌ها در سال 2022، بین 40 تا 60 درصد ایرانیان، از ناامنی غذایی رنج می‌برند، یعنی غذای مناسب و کافی در همه روزهای سال ندارند!. حتی اگر فقط یک چهارم غذای از دست رفته یا هدر رفته در جهان را بتوان ذخیره کرد، برای سیر کردن 870 میلیون گرسنه در جهان کافی است.
این حجم تولید زباله غذایی، پیامدهای زیست محیطی نیز دارد. 8 تا 10 درصد تولید گازهای گلخانه‌ای، مربوط به ضایعات و زباله‌های غذایی است. زباله‌های غذایی هنگام پوسیده شدن، گاز متان تولید می‌کنند که یک گاز گلخانه‌ای قوی است و نسبت به کربن، اثر زیانبار قدرتمندتری برای محیط زیست دارد. گازهای گلخانه‌ای سبب گرم‌تر شدن زمین شده و پیامدهایی مانند، خشکسالی، قحطی، سیل، بروز بیماری‌های نوپدید و بسیاری پدیده‌های جوی دیگر به همراه دارد و روی زیست و سلامت بشر و سایر موجودات در کره زمین نیز تأثیرات منفی بسیاری می‌گذارد.
روز جهانی آگاهی از اتلاف و ضایعات غذایی
در مناطقی در سراسر جهان که از امنیت غذایی خوبی برخوردارند، خرید، پختن، غذا خوردن و سطل زباله می‌تواند یک فعالیت بی‌اهمیت باشد. به نحوه رسیدن غذا به قفسه‌های خواربارفروشی توجه چندانی نمی‌شود، چه رسد به برداشت، تولید، بسته‌بندی، حمل و نقل و تجارت مواد غذایی که زندگی روزمره ما را حفظ می‌کند. بنابراین جای تعجب نیست که آگاهی کمی از میزان مواد غذایی که در طول کل زنجیره تأمین مواد غذایی در طی تولید، توزیع، مصرف و دفع از بین می‌رود و هدر می‌رود، وجود دارد. با این حال، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی این هدررفت و ضایعات عظیم مواد غذایی خیره‌کننده است، همچنان در حال رشد است و تهدیدی واقعی است. به همین خاطر، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 19 دسامبر 2019، روز 29 سپتامبر را به عنوان روز جهانی آگاهی از اتلاف و ضایعات مواد غذایی تعیین کرد. این سازمان می‌گوید گرامیداشت این روز می‌تواند کمک کند تا آگاهی مردم در سراسر دنیا در مورد اهمیت این مسئله و پیدا کردن راه حل‌هایی احتمالی برای آن بیشتر شود، جهان برای بهبود این وضعیت چاره‌ای بیندیشد، مردم و تولید کنندگان یا دست اندرکاران تولید و فروش غذا مسئولانه‌تر عمل کنند و به این ترتیب به کاهش اتلاف غذایی کمک شود.
من این روز چه کار می‌توانم بکنم؟
هدف از گرامیداشت این روز، کاهش زباله‌های غذایی و رسیدن به منافعی است که می‌توانیم از این طریق از آن‌ها بهره مند شویم، مانند؛ دسترسی بیشتر افراد آسیب پذیر و گرسنه به غذا، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش فشار بر منابع آبی و خاک و در نهایت رشد اقتصادی جامعه. اما چگونه می توانیم به این اهداف برسیم:
انتشار آگاهی در جامعه
مانند هر موضوع دیگری، هر چه تعداد افراد بیشتری نسبت به این مشکل اساسی در جهان آگاه‌تر و حساس‌تر شوند، توجه به آن بیشتر شدن و رسیدن به این اهداف نزدیکتر می‌شود.
از اتلاف غذا جلوگیری کنیم
شاید این روز بهانه‌ای باشد که با روش‌های نگهداری طولانی‌تر غذا آشنا شویم، راهکارهای استفاده از مواد غذایی را بدانیم و به آن عمل کنیم. هوشمندانه‌تر و با محاسبه درست نیازهایمان خرید کنیم.
بدانیم با ضایعات غذایی چه می‌توان کرد
فضای سبز، گلکاری و تولید سبزیجات خانگی از تفریحات لذت بخش بسیاری از ماست. یکی از راه‌های کاهش تولید زباله غذایی، تولید کمپوست است که می‌تواند ضمن کاهش زباله، ما را از خرید آن بی‌نیاز کند. در این روز با جستجوی راه‌های تهیه کمپوست آشنا شویم و در صورت امکان، در خانه یا محل کار خود برای تهیه کمپوست دست به کار شویم.
به یک کمپین کاهش تولید زباله غذایی بپیوندیم
اگر علاقمتد به فعالیت های اجتماعی و گروهی هستیم، پیوستن به یک کمپین پیشنهاد خوبی است. با این کار به جهان نیز کمک می‌کنیم تا تولید زباله غذایی را کاهش دهد، سیاره‌مان را از گرمایش بیش از حد نجات می‌دهیم، به بهبود رشد اقتصادی جامعه کمک می‌کنیم و در کمتر شدن تعداد گرسنگان جهان نیز موثر می‌شویم.
